150 İlk Madde ve Malzeme Hs. İşleyişi

Niteliği

Kısacası üretilen malın hammaddesi veya yardımcı malzemesi, işletme malzemesidir.  Veya şu şekilde tanımlayabiliriz Üretim ve diğer faaliyetlerde kullanılmak üzere işletmede bulundurulan hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi ve diğer malzemelerin takip edildiği hesaptır.

Hammaddeyi tanımlayacak olursak ilk defa üzerinde değişim işlemleri uygulanan ve üretilen şeyin bünyesini ana maddesini oluşturan maddelerdir Örnek; iplik üretiminde pamuk gibi

İlk madde malzeme ise, Üzerinde değişim işlemleri uygulanan ve üretilen şeyin bünyesini oluşturmamakla birlikte üretilmesine katkıda bulunan malzemelerdir. Örnek verecek olursak kumaş üretiminde iplik  vb.

Yardımcı malzeme ise, Üretilen malın bünyesinde bir yer oluşturmuyor fakat üretimine katkı sağlıyor.

İşletme malzemesi ise, Bir malın veya hizmetin üretim faaliyeti sırasında tüketilen malzemelerdir. Örnek vermek gerekirse bakım işinde kullanılan makine yağı

Ambalaj malzemesi ise, Ürünün korunması, saklanması, pazarlaması, müşteriye ulaştırılması esnasında bir defa kullanılan ve alıcıdan geri alınması mümkün olmayan malzemelerdir. Örnek vermek gerekirse iplik üretiminde karton kutu veya çuval

Diğer maddeler: İşletme çalışmaları sırasında tüketilen, yukarıda sayılanlar dışındaki malzemelerin tümüdür.

• Alt hesaplara Ayrılması
  

İlk madde ve malzeme hesaplan yukarıdaki madde gruplan göz önünde tutularak acıdaki gibi bölümlenebilir.

150.00 İlk Madde Stokları
150.10 Ana İşletme Malzemesi
150.20 Diğer işletme Malzemesi
150.30 Ambalaj Malzemesi
150.40 Yoldaki Stoklar ve Tedarik Giderleri

İlk Madde ve Malzeme Hesabının İşleyişi

Satın alındıkları ya da üretildikleri maliyet bedelleri ile bu hesabın borcuna üretime ve­rildiğinde, tüketildiğinde, satıldığında veya devredildiğinde ise hesabın alacağına kay­dedilir.

İlk madde ve malzeme: satın alma veya bizzat işletmede üretme yolu ile edinildiklerinde ya da stok fazlası olması durumunda bu hesaba borç yazılarak işletme stoklarına alınır.

Satın alınan veya üretilen malzemenin stoklanmasına kadar yapılan harcamalar ilgili ilk madde ve malzemenin maliyetini oluşturur.

İlk madde malzeme: üretime verildiğinde, satıldığında, stok noksanı olması durumunda bu hesaba alacak kaydedilir. Son aşamada stok türüne göre tutulan tali hesapların borç kalanları ambarda bulunması gereken ilk madde ve malzemenin her birinin tutarını gösterir.

Satın alınan stokun işletmenin mülkiyetine girdiğim belirten belgelerin alınması ile stoklar bu hesapta açılacak “Yoldaki Stoklar ve Tedarik giderleri” tali hesabına kaydedilerek işletmeye gelinceye kadar bu hesapta izlenir.

Stok teslim alındığında söz konusu tali hesapta oluşan maliyet ilgili stok kalemine aktarılır. Bu husus Ticari Mallar için de geçerlidir

Örnek;

A firması olarak B firmasından iplik üretimi için ham pamuk aldık. Alış fiyatımız 5.000 TL + %8 KDV Banka aracılığı ile 5.400.- TL B firmasının hesabına EFT yolu ile ödenmiştir. Nakliye Alıcı firmaya ait olup 1180 TL %18 Kdv Dahildir. Kasadan nakit ödenmiştir. Muhasebe Yevmiye kaydı aşağıdaki gibidir; 
-------------------------  .../..../2019 ---------------------------------
150 İlk Madde Malzeme Hs.           5.000 TL Borç 
191 İndirilecek KDV Hs.               400 TL Borç
                      102 Bankalar Hs.                      5.400 TL Alacak 
---------------------------- / -------------------------------------------- 

150 İlk Madde Malzeme Hs            1.000 TL Borç
191 İndirilecek KDV Hs.               180 TL Borç  
                       100 Kasa Hs                          1.180 TL Alacak
---------------------------------/-----------------------------------------   

Dönem sonlarında stokların her biri sayılarak ilgili tali hesap (stok kartı) kalanı ile karşılattırılır. Farklılık varsa farkın nedenine göre işlem yapılır

Malzeme Sayıldığında eğer eksik çıkarsa,

İlk madde ve malzemedeki sayım farkının nedeninin gelecek dönemde araştırılacak olması durumunda fark. “197 Sayım ve Tesellüm Noksanları” veya “397 Sayım ve Tesellüm Faz­laları” hesabına aktarılarak ilk Madde ve Malzeme Stokları hesabının kalanı mevcut miktarı gösterir duruma getirilir. Muhasebe Kaydı aşağıdaki gibidir. Örnek olarak değeri 1.000 TL değerinde malzeme sayımda eksik çıkmıştır.

---------------------------------/-----------------------------------------
197 Sayım ve Tesellüm Noksanları    1.000 TL borçlu
                               150 İlk Madde ve Malzeme Hs  1.000 TL alacak
---------------------------------/-----------------------------------------
Eğer malzeme bulunamaz veya maddesine göre bozularak buharlaşmış, katılaşmış, sıvılaşmış bir malzeme için
---------------------------------------/-----------------------------------
689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar  1.000 TL borç
197 Sayım ve Tesellüm Noksanları hs.               1.000 TL alacak 
---------------------------------------/-----------------------------------
Eğer envanterdeki malzeme fiziki değer kaybına uğradıysa fakat bir değeri varsa 157 Diğer stoklar hesabına borç olarak kayıt edilir.  

Eğer sayımda ilk madde ve malzeme hesabı fazla verirse envanter değerinin 1.000 TL olduğunu varsayarak örnek muhasebe yevmiye kaydını şu şekilde yaparız. 
------------------------------------/------------------------------------
  150 İlk Madde ve Malzeme Hs    1.000 TL borç
                       397 Sayım ve Tesellüm Faz­laları   1.000 TL alacak
----------------------------------/--------------------------------------  

397 no’lu hesap ise 679 Diğer olağandışı gelir ve karlar hesabına devredilerek kapatılır Örnek;

————————————————–/————————————————————–
397 Sayım ve Tesellüm Faz­laları 1.000 TL borç

679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hs 1.000 TL alacak
————————————————-/—————————————————————–